UGent kondigde in september 2022 haar toekomstplan voor haar volledige patrimonium aan in “UGent verbeeldt 2050”. In deze langetermijnvisie zullen de campussen van UGent, die momenteel plaats bieden aan ruim 50.000 studenten en medewerkers, geclusterd worden in 3 zones: de stadscluster, middencluster en zuidcluster. 5 campussen zullen worden afgestoten, waaronder de gekende Campus Coupure en Campus Schoonmeersen. Campus Sterre, Campus Heymans en Campus UZ zullen tot de middencluster behoren.
2050 lijkt nog ver weg, maar de noodzakelijke tussenliggende stappen worden nu
reeds volop gezet. Ter illustratie: op Campus Sterre wilde UGent in 2021 een studentenhome bouwen op de plaats van een stuk bos en recent werden concrete plannen voor Campus Ardoyen / TechLane bekend gemaakt.
De voorgenomen verhuisbewegingen naar de zuidzijde van Gent (Afb bovenaan) zijn:
a) naar Campus Heymans of Campus UZ: Fac. Psychologische & Pedagogische Wetenschappen
b) naar Campus Sterre: Fac. Wetenschappen (WE05: o.m. Fysica en Sterrenkunde, huidige Campus Proeftuin)
c) naar Campus Ardoyen: Fac. Bio-Ingenieurswetenschappen (huidige Campus Coupure + Schoonmeersen + Proeftuin), Fac. Ingenieurswetenschappen & Architectuur (o.a. van huidige Campus Schoonmeersen) en Fac. Economie & Bedrijfskunde.
De corresponderende verhuiscijfers vallen niet te onderschatten: het betreft hier een relocatie van meerdere duizenden studenten en medewerkers. Voor de middencluster alleen al stijgt het aantal studenten en medewerkers met ruim 6.500: van 11.698 studenten en 2.834 medewerkers in 2022 naar (bij gelijkblijvende omstandigheden) 17.540 respec. 3.425 ; of dus in totaliteit: van 14.532 naar 20.965. Dat betekent dus bijna de helft méér studenten en medewerkers in de wijken Stationsbuurt-Zuid en rondom UZ dan nu al het geval is.
In de zuidcluster (Zwijnaarde en Merelbeke) neemt het aantal studenten en medewerkers toe van 5.195 naar 18.915, dus: +13.720.
Een ruime 20.000 studenten en medewerkers verhuizen naar de zuidzijde van Gent. Het zwaartepunt van UGent zal zich uiteindelijk aan de zuidelijke zijde van Gent bevinden: 39.880 van de ca.50.000 studenten en medewerkers = 80% van de integrale universiteitspopulatie.
Dit heeft uiteraard een aanzienlijke impact op o.m. de verkeersintensiteiten van en naar die clusters. Los van de mobiliteitsaspecten die deze verkeersstromen teweeg zullen brengen (voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en gemotoriseerd verkeer: auto’s en logistiek), stelt zich de problematiek van de studentenaccommodatie.
Actueel studentenhuisvestingsbeleid Stad Gent: méér en beter. Beter voor wie ?
Met haar “Actieplan voor méér en betere studentenhuisvesting” (Stad Gent, 2022) mikt de Stad in eerste instantie op het “opschalen van het aanbod” (zowel kwantitatief als kwalitatief). Bij deze aanbodsuitbreiding formuleerden we van bij de aankondiging al enkele reserves. Eigen tellingen wezen o.m. uit dat in sommige lokale wijken/wijkdelen er nu al 30% tot wel 180% méér studenten dan inwoners zijn.
Eén van de actiepunten in dat Gentse studentenhuisvestingsplan is “Matchmaking”, waarbij de Stad interessante locaties koppelt aan projectontwikkelaars. Eén van de zoekcriteria die Stad Gent bij de selectie van geschikte gronden daarbij hanteert is o.m.: perceel gelegen “op maximaal 10 minuten fietsen van een studentencampus”.
Bij een gelijkblijvend percentage van ca.62% van de studenten die op kot zitten (en méér in een scenario van goedkopere koten; rekening houdende met het feit dat 75% van alle studenten graag op kot zou willen) spreken we bij het herschikken van de campussen van UGent al snel over de noodzaak aan meerdere honderden bijkomende studentenkoten in de zuidelijke stationsomgeving. De recente Woonstudie van Stad Gent (Atelier Romain, mei 2023, blz. 290) bevestigt dit: "In deze wijk staan heel wat projecten voor grootschalige studentenhuisvesting op de planning. De wijk staat op de vijfde plaats van het aantal bijkomende studentenkoten in geplande projecten."
Het kan niet de bedoeling zijn dat deze omvangrijke bijkomende studentenhuisvesting o.m. hier in Sint-Pieters-Buiten wordt neergepoot, te midden van het bestaande woonweefsel van de nu reeds dichtbebouwde en -bewoonde zuidelijke stationsomgeving.
Recente eigen tellingen wezen reeds op de aanwezigheid van meerdere duizenden kotstudenten in deze wijken/wijkdelen waardoor de verhouding van het aantal kotstudenten tov. het aantal gedomicilieerde bewoners nu al volledig scheefgetrokken is en de leefbaarheid, de woonkwaliteit en de betaalbaarheid van deze wijken/wijkdelen zwaar onder druk staan.
Selectieve stadsvlucht: gedwongen stadsverlaters
Diezelfde Woonstudie van Stad Gent (met als ondertitel: “Analyse van het woonaanbod vandaag en morgen”) gaat op zoek naar de belangrijkste demografische, sociale en ruimtelijke uitdagingen waarmee de stad geconfronteerd wordt op de woningmarkt, wil prioriteiten voor het Gentse woonbeleid detecteren en oplossingsrichtingen aanbieden. Hoe ziet Gent er als woonstad uit in de toekomst ? Welke woningen heeft de stad overmorgen nodig en waar worden die best gerealiseerd ? Hoe zorgt de Stad ervoor dat de woningen betaalbaar zijn, kwalitatief zijn en deel uitmaken van leefbare woonbuurten ?
De volledige “verhaallijn 6” (“De gastvrije stad”, blz. 33 en blzn. 110-122) behandelt de stad als toeristische trekpleister en de groei van Gent als studentenstad. Bij dit laatste bestaat de uitdaging er voornamelijk uit (citaat): “Studenten drijven de druk op betaalbaarheid, kwaliteit en aanbod in de Gentse woonstad verder op. Toch zijn het diezelfde studenten die vaak de jonge instromers van de Gentse woonstad zijn. Na hun studies willen velen blijven wonen in de stad. Hiermee dragen zij bij aan de dynamiek van de stad.”
En juist hier wringt het schoentje: die dynamiek komt tot stand door enerzijds een grote instroom van jongeren (vooral de oververtegenwoordiging van 25-35-jarigen in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde valt hier op), gevolgd door de uitstroom van een nagenoeg even groot aantal stadsverlaters.
Concrete cijfers (Woonstudie, Stad Gent, 2023, blz. 164): van de ongeveer 15.000 personen die jaarlijks de stad verlaten, behoren er ongeveer 9.000 (60%) tot de leeftijdsgroep van 20-39-jarigen. Met 11% (1.650) zijn de 0-9-jarigen de derde grootste vertegenwoordigde groep, zij verhuizen immers mee met hun ouders.
Stad Gent kent daardoor een sterk vervormde bevolkingspiramide (Afb. rechts), een beeld dat we ook in Sint-Pieters-Buiten terugzien.
Ook in de verhuisbewegingen vinden we diezelfde dynamiek terug: eens de studenten zijn afgestudeerd en zelf kinderen hebben, verhuizen ze naar de rust en de ruimte van de groene en betaalbare (zij het in steeds mindere mate, waardoor ze als een heksenkring opnieuw verder-weg verhuizen) rand van Gent: de gemeenten in de zgn. 1ste, 2de en zelfs 3de band rond Gent.
Uit een bevraging bij stadsverlaters (Woonstudie, Stad Gent, 2023, blz. 246) blijkt dat bijna 40% van de huishoudens die verhuizen uit Gent een gezin is met kinderen (koppel met kinderen of éénoudergezin met kinderen). Nog eens 15% van de stadsverlaters zijn koppels zonder kinderen binnen de leeftijdscategorie 18-29 jaar, een groep waarvan kan verondersteld worden dat een groot deel van hen na verhuis ook op korte termijn aan kinderen zal beginnen.
Deze huishoudens verlaten de stad om verschillende redenen. Uit recent onderzoek (Van den Broeck & Dreessen, 2022) naar de verhuismotieven van stadsverhuizers blijkt dat belangrijke motieven voor gezinnen met kinderen om te verhuizen uit de stad gelinkt zijn aan de zoektocht naar een tuin of meer buitenruimte, een wijziging van de gezinssituatie, het willen hebben van een kleinere of grotere woning en aspecten van de woonomgeving (veiligheid, properheid, rust, ...).
Vaststelling Woonstudie (Stad Gent, 2023, blz. 246): “Er is een overduidelijke mismatch tussen de vraag naar gezinsvriendelijke woningen en woonomgevingen en het beschikbare aanbod.”
Feit: door massaal in te zetten op het realiseren van nieuwe en bijkomende grootschalige studentenhuisvesting wil Stad Gent versneld 10.000 studentenkoten bouwen. Omdat kotstudenten voor projectontwikkelaars doorgaans een zeer lucratieve markt vormen, en de beschikbare woonruimte beperkt is, staat hun huisvestingswens in rechtstreekse concurrentie met de woonbehoeften en -types van andere bevolkingsgroepen (één-/meergezinswoningen).
Verliezers in deze strijd zijn hoofdzakelijk (jonge) gezinnen met (kleine) kinderen, die zich genoodzaakt zien de stad te verlaten. Kortom: kotstudenten verdringen in eerste instantie gezinnen.
15 Aanbevelingen voor Studentenhuisvesting (Stad Gent) en maatregelen op Vlaams bestuursniveau
Op 19/12/23 keurde de Gentse Gemeenteraad een lijst met 15 aanbevelingen voor studentenhuisvesting goed. Wat betekenen deze concreet, in het algemeen en meer specifiek: voor onze woonwijk ? En welke maatregelen zien we op Vlaams niveau (o.m. kotlabel en meldingsplicht) ? Meer hierover in een volgend webartikel [URL volgt].
(deel 1 van dit artikel lees je hier)
